گفتند خلایق که تویی یوسف ثانی‏            چون نیک بدیدم، به حقیقت، به از آنی‏ ( حافظ )

     یکی از ویژگی‏های روانی آدمی این است که هماره در رویارویی با امر تازه و بدیع، حالت دفاعی به خود می‏گیرد و کم‏تر به پذیرش آن گردن می‏نهد. این امر به ویژه آن گاه تشدید می‏شود که پدیده‏ی جدید حالت رمزگونه داشته باشد و اعتقاد به آن، زمینه ساز تحولی بنیادین در باورها، اندیشه، منش و روش زندگی او شود. برعکس، در برابر موضوعی که پیشینه داشته یا در زمان‏های پیش، یک یا چند بار رخ داده است، مقاومت چندانی از خود نشان نمی‏دهد و به سادگی، آن را می‏پذیرد.

 یکی از شیوه‏های چیره شدن بر این وضعیت، عادی جلوه دادن آن مسأله است. یعنی باید این نکته را به جامعه تبیین کرد که موضوع مورد نظر، مسبوق به سابقه بوده و برای دیگران نیز رخ داده است. قرآن کریم نیز همین شیوه را به کار گرفته است. در صدر اسلام، روزه، حکمی جدید و همراه با اندکی مشقت بود؛ زیرا روزه دار می‏بایست از بسیاری از امور مباح چشم بپوشد و از ارتکاب آن‏ها خودداری کند. شاید برخی مسلمانان در برابر چنین حکم بی‏سابقه‏ای، واکنش نشان می‏دادند و آن را به سختی می‏پذیرفتند. از این رو، قرآن کریم، ابتدا مسلمانان را از نظر روانی برای پذیرش آن آماده می‏کند. خداوند متعال می‏فرماید:

 یا ایها الذین امنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلهم.

 ای کسانی که ایمان آورده‏اید! روزه بر شما نوشته شد، همان گونه که بر پیشینیان شما، نوشته شد.

 یعنی مپندارید که این تکلیف، مسأله‏ای بی‏سابقه و فراتر از توانایی شما است. هرگز چنین نیست؛ زیرا وجوب روزه، حکم متداولی است که گذشتگان نیز موظف بوده‏اند آن را انجام دهند.

 مسایلی مانند اعتقاد به حضرت مهدی (عج) و غیبت و ظهور ایشان نیز به ظاهر بدیع و بی‏سابقه بوده و طول عمر ایشان با هاله‏ای از رمز و راز و شگفتی همراه است. افزون بر آن، این باور بر همه‏ی شؤون حیات آدمی تأثیری بنیادین بر جا می‏گذارد. از این رو، برخی افراد از پذیرش آن سرباز می‏زنند و آن را انکار می‏کنند. امامان معصوم‏علیهم السلام در برابر این اندیشه، کوشیده‏اند با بیان موارد مشابهی که در تاریخ گذشته - بویژه تاریخ پیامبران الهی‏علیهم السلام - رخ داده است، مسأله‏ی غیبت امام عصر (عج) و دیگر مفاهیم مربوط به آن را عادی جلوه دهند، تا مردم به گمان بی‏سابقه بودن، در آن به دیده‏ی شک و تردید ننگرند. برای نمونه، به کلام نورانی حضرت مهدی (عج) به شیخ صدوق می‏توان اشاره کرد. اصل ماجرا را از زبان شیخ صدوق می‏شنویم:

 شبی در عالم رؤیا دیدم که در مکه‏ام و گرد خانه‏ی خدا طواف می‏کنم. در دور هفتم نزد حجرالاسود آمدم و آن را لمس کردم و بوسیدم. در این هنگام، دعاهایی را که برای زمان بوسیدن حجرالاسود است، می‏خواندم. در این حال، مولای خود حضرت مهدی (عج) را دیدم که بر در خانه‏ی کعبه ایستاده‏اند. با خاطری پریشان به حضرت نزدیک شدم. حضرت با نگاهی به رخساره‏ام به فراستِ خود، راز دلم را دانست. به او سلام کردم. حضرت پس از جواب سلام، فرمود: چرا درباره‏ی غیبت، کتابی نمی‏نویسی، تا اندوه دلت را بزداید؟ عرض کردم: یابن رسول اللَّه! در این باره کتاب نوشته‏ام. حضرت پاسخ دادند: منظورمان این نیست که همانند گذشته بنویسی. کتابی درباره‏ی موضوع غیبت بنگار و در آن، غیبت‏های پیامبران‏علیهما السلام را بیان کن.

 چون سخن حضرت به پایان رسید، از دیدگانم پنهان شدند. من از خواب بیدار شدم و تا طلوع فجر به دعا و گریه و مناجات پرداختم. چون صبح دمید، نگارش این کتاب را آغاز کردم.

 حضرت یوسف یکی از پیامبرانی است که حضرت مهدی در روایت‏ها به ایشان تشبیه شده‏اند. البته در این روایت‏ها، حضرت مهدی (عج) از جهت‏های گوناگون به حضرت یوسف‏علیه السلام تشبیه شده‏اند. امام باقرعلیه السلام در روایتی تنها به شباهت در غیبت اشاره کرده‏اند. هم چنین ایشان در جایی دیگر، به شباهت‏های دیگری اشاره فرموده‏اند. حال آن که امام صادق‏علیه السلام بدون اشاره به شباهت‏های پیشین، شباهت دیگری بر شباهت‏های یاد شده می‏افزایند. این‏ها نشان می‏دهد که منظور، حصر شباهت‏ها در موارد یاد شده نبوده، بلکه تنها برای نمونه به برخی از آن‏ها اشاره شده است. با توجه به این نکته و با الهام از فرمایش حضرت مهدی (عج) به شیخ صدوق، این نوشتار می‏کوشد با تأمل در قرآن و روایت‏ها، شباهت و همانندی‏های موجود میان یوسف زهراعلیه السلام و یوسف یعقوب‏علیه السلام را بازگو کند، تا از این رهگذر، فهم و پذیرش امر حضرت مهدی، آسان‏تر گردد.